Hvað er Útivistarmaður.

Ég sat fund í kvöld þar sem fjallað var um ferðafrelsi og væntanleg lög um náttúruvernd og voru tveir fyrirlesarar frá Bandaríkjunum,annar með 20 ára reynslu í ferðamennsku og slóðamálum,hinn með 32 ár sem starfsmaður við skipulag og rekstur þjóðgarða. Erindi þeirra var virkilega gott og upplýsandi og fjölluðu um skipulagningu vega og slóða,fyrir vélknúinn farartæki og sambúð náttúru og ferðamennsku,en þar sem erindi þeirra er að mestu til á heimasíðum útivistarfélaganna sem að þessu stóðu,Skotvís,Samút,4x4 og Lín þá ættla ég ekki að fjalla um það,heldur um umræður sem sköpuðust á fundinum um frumvarpið og þar var talað um hvað væri útivistarmaður/kona. Spurt var út í skilgreininguna hvað sé útivistarmaður og kom einn fundarmanna með þá túlkun sem er í Hvítbók að mér skilst að útivistarmaður er sá einn sem ferðast um landið á tveim jafnfljótum eða reiðhjóli,hvaðan sú skilgreining er kominn er mér hulin ráðgáta enda ekki í umgengnishóp þeirra sem sömdu þessa blessuðu bók og ætla mér ekki að reyna að skilja hugarheim þeirra er í honum starfa. En skilgreiningin er afar skrítin svo ekki sé meira sagt og sýnir svo um verði ekki villst að væntanleg "umhverfisverndarlög"eru alfarið sniðin að fáum útvöldum umhverfisofstækismönnum/konum og þörfum þeirra. Ég get í raun ekki skilið svona framsettningar því þúsundir og aftur þúsundir manna og kvenna sem fara um náttúruna á annann hátt en gangandi eða á reiðhjóli eru sniðgengin í skjóli þessarar skilgreiningar. Ég hef frá æsku stundað útivist og ferðir langar og stuttar,gangandi,hjólandi,á hestbaki og bíl,verið alin upp við það að bjarga mér á fjöllum og láglendi,stundað skotveiði og veitt í háf fram á fjallsbrún eða sitjandi niðri í bjargi. Ég stundaði köfun og náði að skoða fjöldan allann af ótrúlegum náttúru undrum neðansjávar og í vötnum á hálendinu,Ég eins og þúsundir annara uni mér hvergi eins vel og úti í okkar stórkostlegu náttúru,hvort sem það er á hálendi,láglendi eða frá sjó,ég hef ekki nokkurn áhuga á að fara erlendis í sumarfrí,vil heldur eyða því í ferð um landið okkar og fræðast um sögu þess náttúru og menningu þjóðarinnar sem ég er svo stoltur af að tilheyra. Ég hef farið í óteljandi ferðir með gjörsamlega óvana ferðamenn á jeppum sem sumir hverjir hafa aldrei farið út af malbiki og staðið fyrir stofnun sérstakrar nefndar innann 4x4 sem sérhæfir sig í að leiðbeina byrjendum og farar með þá í misjafnlega erfiðar ferði alla veturinn,svo kallaða"Litlunefnd"Allir sem í henni hafa starfað og með henni gefa vinnu sína og greiða eldsneytiskostnaðinn sjálfir,eins er með mig og best launin sem ég fæ er hrifning og upplifun samferðafólksins af ferðinni. Alveg fram að því að bakið á mér gaf sig ferðaðist ég jafnt gangandi sem akandi,en frá 97 hef ég ekki getað gengið langar leiðir og als ekki með bakpoka og hef því snúið mér alfarið að því að ferðast um á jeppanum mínum og labba stuttar vegalengdir út frá honum,en ég legg mikið á mig við að halda honum í góðu lagi og ferðafærum og safna saman fyrir kostnaði við næstu ferð,en dagsferð fer léttilega í 20 þúsund í olíukostnaði. Sem sagt ég hef stundað útivist og hálendisferðir nánast allt mitt líf,notið fræðslu ótrúlegra manna sem innrættu mér virðingu fyrir öllu í náttúrunni og að ganga/aka vel um hana,eins að jafnvægi dýralífsins haldist innbyrðist,því friðun á einum stofni getur verið jafn slæm og ofveiði á öðrum. Ég hef kappkostað að kenna mínum að bera sömu virðingu fyrir landinu eða eins og einn fyrirlesarinn sagði í kvöld,"við erum öll hérna inni náttúrverndarsinnar og viljum að börnin og afkomendur njóti landsins á sama hátt og við höfum gert,en það er ekki hægt nema vernda náttúrunna fyrir komandi kynslóðir til að njóta.

Eitt er þó kristaltært að við þurfum að lifa hérna á landinu og framfleyta okkur eftir bestu getu og það gerist með skynsamlegri nýtingu á landi og fallvötnum og svo skrítið sem það nú er þá er vatns og gufuorkan sú hreinasta sem völ er á og ef vel er að staðið fellur vel inn í landslag og náttúru.

Ég hef heyrt loforð grænfriðunga sem lofuðu svo og svo mörgum störfum ef þetta eða hitt yrði ekki gert,ekkert af því hefur staðist og eru bara holhljóma raddir sem nota loforð um glæsta framtíð en eyðast í tómi loftsins sem notað er við að framleiða þau,Það er hægt að benda á staðreyndir á staðreyndir ofan um þau dæmi og sum samtökin hafa gengið svo langt að óska eftir stuðningi við það erlendis að knésetja eigin þjóð og  ákveðna aðila og finnst það bara allt í lagi.

Eins er það merkileg staðreynd að þeir sem harðast hafa gengið fram í að fá lokanir settar á,eru aðilar sem hafa tekjur og lifibrauð af því að selja erlendum ferðir á þessi lokuðu svæði og eiga að fá í því skini leyfi til að byggja skála og aðstöður fyrir starfsemi sína og núna síðast voru framkvæmdir þeirra stöðvaðar er átti að leggja rafmagnsstreng undir Markarfljót og rafvæða aðstöðu og hús þeirra.

Að þeim samtökum sem héldu fundinn í gærkveldi standa allt að 55 þúsund mans sem telja sig og sína vera náttúruunnendur og útivistarfólk,en samkvæmt skilgreiningu hvítbókar VG eru "bara fólk sem ferðast um á vélknúnum farartækjum" .En þeirri einföldu staðreynd slepp að til þess að komast á þessa lokuðu slóða og yfir höfuð á göngusvæðin þarf vélknúin farartæki og um leið og þau eru nýtt þá verður skilgreiningin "útivistarmaður" reykulli og hlýtur eiginlega að miðast við að færslan á milli þessara tveggja hugtaka verði þegar "útivistarmaðurinn/konan reimar á sig gönguskóna fyrir utan faratækið og þá verður þetta enþá flóknara,því nánast við öll sem stundum útiveru og ferðir notum göngur sem hluta af ferðamátanum,þannig að þá fellur skilgreining Hvítbókar eiginlega algjörlega um sjálfa sig og verður að marklausu bulli á blaði.

Af hverju er frumbyggjahugtakið sniðgengið í þessum efnum,jú það er vegna þess að forfeður okkar notuðu ekki vélknúinn farartæki á miðöldum,að sjálfsögðu ekki þá voru þessi faratæki ekki til og engar véla heldur,en kviktré og klyfjahestar og vagnar notaðir alstaðar sem því var viðkomið og að sjálfsögðu hefðu þeir notað vélknúinn farartæki ef slíku hafði verið að dreifa,það vantar cirka 10 ár upp á að við höfum notað bíla sem aðalfarartæki hérlendis í hundrað ár og hefur það fylgt eðlilegri þróun um allann heim,fumbyggjahugtakið var samþykkt er kvótakerfið var sett á og ekki gerðar neinar kröfur um að bátarnir sem notaðir væru,væru eingöngu knúnir af seglum eða árum,það var talin eðlileg þróun að vélar væru komar í þá,og hvað þá eru þeir þá ekki orðnir að vélknúnum farartækjum,allar skútur sem fara um heimshöfin með tilstilli vinds,eru með vélar sem sjá þeim fyrir rafmagni og eru notaðar þegar hin orkan er ekki að gera sig. 

Niðurstaða mín er einföld,Allir þeir sem stunda útivist hvort sem það er í borgum og bæjum eða sjó og landi,neðansjávar eða uppi á fjöllum er útvistarfólk og það eru hagsmunaraðilar hvað varðar fyrirhugaða lagasettningu um náttúrufriðun,Skilgreinig "Hvítbókar" er huglægt mat ofstækissinna sem sjá bara þann hluta tilverunnar sem þeir vilja,en sleppa því sem varðar aðra. 

Sigurður Bjarnason Ferðabóndi Hofsnesi 80 ára.

                            Afmæliskveðja til Sigurðar Bjarnasonar frá Hofsnesi Öræfum

 

Sigurður Bjarnason Hofsnensi Öræfum varð 80 ára þann 12 nóvember síðastliðinn og bauð vinum og vandamönnum til veislu að Kumbaravogi þann 18 nóv,en hélt upp á afmæli sitt heima á Nesi á afmælisdaginn.

Ég komst ekki til að vera með honum þessa daga vegna veikinda,en vegna þess að Siggi á Nesinu eins og hann er kallaður í daglegu tali,er einn af þeim hversdaghetjum sem tekist hafa á við tilveruna á sinn hljóðlega en staðfasta hátt sem einkennir Öræfinga og mér og öðrum krökkum sem komu á Nesið til sumardvala ár eftir ár er í fersku minni.

Þar var ekki mikill auður peninga eða annara veraldlegra tákna,en þar var ógrynni manngæða og þekkingar ásamt hlýju og virðingar sem borin var fyrir lífinu og fólkinu sem þar dvaldist um lengri eða skemmri tíma,brunnur sem óspart var ausið úr og aldrei lækkaði í.Mér finnst mannlýsing sú sem Bólu-Hjálmar lýsir svo vel í vísu sinni er hann sagði um eitthvern sem hann bar mikla virðingu fyrir eiga vel við um Sigga og hans fókl á Nesinu.

Víða til þess vott ég fann,

Þótt venjist oftast hinu.

Að guð á margan gimstein þann,

er glóir í mannsorpinu.

Ég kom fyrst á Nesið sem barn 1961 og var það að þakka stúlku sem hafði dvalið þar ein 11 sumur,Margréti Ólafsdóttur frá Karlmanstjörn Vm og lét hún undan þrábeiðni minni um á komast á þennann sveitabæ sem hún talaði svo mikið og vel um og enn þann dag í dag er ég mjög þakklátur fyrir að hafa komist þangað í sveit.

Þegar ég kom þar fyrst var Siggi að ná sér eftir alvarlegt slys á vertíðinn,veturinn áður á Ófeigi VE,en hann hafði lent inn á spilið og lærbrotnað illa og svo illa gréri sárið að fórutinn snérist að hluta út á hlið og háði Sigga í mörg ár,þar til han lét brjóta þetta upp aftur og laga.

En hann lá ekki inni á fleti vegna þessa,heldur tók þátt í búskapnum sem þá var á foræði föður hans Bjarna Sigurðssonar og að hluta Helga Stefánssonar og að mörgu að hyggja með um 300-400 fjár,4 mjólkandi kýr og 3 kálfa og vetrunga í fjósi,búið gaf ekki mikið af sér eins og algengt var þá sem nú og aukabúgreinar svo sem selveiðar við Skeiðarárósa og við Ingólfshöfða,fuglatekja í höfðanum og akstur vörubíla við vegagerð voru stundaðar af mikilli natni.

Bærinn var gamall og að hluta torf með timburþilum og útihús úr torfi,þetta voru hús sem öll þöfnuðust endurnýjunar og var unnið markvist við að byggja ný og fyrsta sumarið mitt var hlaða bygg við fjárhúsin og steypan hrærð í lítilli hrærivél og handmokað í og steypan borin í fötum upp í mótin og eins og venja var á þeim tíma komu sveitungarnir og hjálpuðu til við steypuvinnuna.

                                                                                            

 

 Sigurður stóð vaktina við steypuvélina og gekk vinnan hratt fyrir sig og var hægt að setja í hlöðuna um sláttinn það sumar.

 

 

 

 

 

Siggi eignaðist 3 börn með fyrrverandi konu sinni frá eyjum og byggði upp nýtt tvíbýlishús á jörðinni og var það unnið að mestu af honum og Helga og var hann þá tekin við ábúðinni á jörðinni ,áherslan á búskapnum breyttist með tímanum og stundaði hann vörubílaútgerð og vann mikið við brúarvinnu á Skeiðaársandi við akstur á efni og kona hans sem ráðskona við brúargerðina.

1974 flutti Siggi með konu sinni til eyja og keypti sér hús og stundað vinnu framan af við fiskverkun en svo á sjó sem stýrimaður á bátum frá eyjum og þar sem annar staðar fór það orð af honum að hann væri afbragðsmaður til allra verka og samviskusamur svo af bar og eftir sóttur til vinnu.

En er Helgi lést flutti Siggi aftur í Öræfin og tók alfarið við jörðinni og stuttu seinna skildu þau hjón og Siggi bjó einn með systur sinni Guðrúnu á Nesinu.

Á þessum tíma var hart lagt að bændum að minnka sauðfjárbúskap og það var úr að slíkur búskapur var lagður niður á jörðinni og snéri hann sér að refarækt og stundðaði hana um nokkur ár en á þeim tíma var verð á skinnum lágt og stóð ekki undir kosnaði við ræktuninni,svo það var sjálfhætt með refinn,og á tíma leit ekki vel út um búsetu á jörðinni og sótt var í vinnu á sjó og landi sem gaf eitthvað af sér og var Siggi staðráðinn í að halda jörðinni svo lengi sem hann gæti þó ekki væri bjart.

Á þessum tíma var hann orðin 60 tugur og útlitið ekki bjart,þrátt fyrir þrotlausa vinnu til sjós og lands var orðið erfiðara að ná saman endum og skrokkurinn farinn að láta undann,en í símtali sem ég átti við hann á þessum tíma kemur það fram að hann sé að huga að því hvort ekki væri ráð að athuga með að fara með túrhesta út í Ingólfshöfða á gamalli heykerru sem hann átti og nota gamlann Massey Ferguson til að draga vagninn,en á þessum tíma var Siggi orðinn vitavörður í höfðanum og hafði nýtingarrétt þar á móti öðrum úr sveitinni.

Ég og aðrir hvöttum hann til að láta reyna á þetta og það þrátt fyrir að tungumálakunnátta hans væri ekki mikil,væri ferðin út í höfða ein og sér upplifun sem túristar myndu glaðir greiða gjald fyrir og ég bent honum á að jarðeigendur um alt land væru að huga að svipaðir ferðaþjónustu og benti honum á Papeyjarferðir og fl.

Og núna hófst nýr kafli í lífi Sigga á Nesinu,á skömmum tíma varð hann frægur langt út fyrir landsteinana og ferðir hans út í höfðann eftirsóttar undir hans leiðsögn þar sem hann á sinni eigin útgáfu af útlendsku fræddi þá um staðinn og söguna og myndir af honum og farartækinu flugu um alt á netinu, og á skömmum tíma tókst honum með mikilli vinnu og lýjandi að snúa fjárhagsmálum við og eignast betri vagna og traktora.

 Það er ekki hægt að gera sér í hugalund hversu erfiðar þessar ferðir gátu verið með gömul tæki og að fara 2-4 ferðir á dag með leiðsögn og göngum upp og niður sandbrekkurnar og göngu um höfðann taka á líkamlega og standa svo í viðgerðum og lagfæringum á tækjum og tólum í frístundum sem gáfust þegar lítið var að gera,er meira en að segja það þegar maður er kominn yfir sextugt,en hann var hinn ánægaðsti og létt ekkert á  sig fá brasið,ánægður með að ná upp góðu líkamlegu þoli og léttast um mörg kíló hvert sumar og allt gekk upp,mér er það alvarlega til efs að margir fari í fötin hans hvað þetta varðar. ein mynd af honum er sérlega vinsæl og hefur vakið undrum um allann heim,en það er myndin af honum uppi á höfða með útrétta hönd og á hana sest viltur Skúmur og er ekki vitað til að nema ein manneskja önnur hafi náð svo til fuglanna í höfðanum og það er tengdadóttir hans sem býr ásamt yngsta syni hans á jörðinni í dag og halda þau úti öflugri ferðaþjónustu,höfðinn á sumrin og Hvannadalshnjúkur og ísklifur á vetrum og hefur Einar farið flestar ferðir íslendings á hnjúkinn svo vitað sé.

 

 Ég á ekki þessa mynd og biðst afsökunar á að birta hana hér,en vona að mér verði fyrirgefið.

Siggi hefur núna látið jörðina í hendur yngsta syni sínum og tryggt það að jörðin verður áfram í byggð og í höndum mans sem er jafn umhugað um hana og Sigga og í samtali við Sigga fyrir nokkrum árum var hann sáttu við að draga sig í hlé,þó eins og hann sagði,ég tek svona eina og eina ferð ef mikið liggur við.

Ég kom á hann öllum þeim túristum sem ég gat sem bílstjóri fyrir Snæland og fl og á ferðamönnum var að heyra að bóndinn á traktornum hefði ekki verið minna áhugaverður en höfðinn og svo merkilegt sem það kann að virðast þá virtust flest allir hafa skilið heimatilbúnnu útlenskuna hans og notið leiðsagnarinnar vel og hann og farartækið ásamt staðnum höfðu markað sér bás sem ein heild í frásögnum farþeganna og meðal útlensku fararstjóranna er hann löngu orðin að tákni Öræfana ásamt Skaftafelli og Jökulsárlóni.

Sigurður og fólkið hans á Nesinu markaðir sér sérstakann bás í lífi mínu sem barn og fram á unglingsár og þrátt fyrir að langt líði oft á milli símtala eða heimsóknar til þeirra,þá hefur minnigin ekkert fölnað og allt mitt líf hef ég verið þakklátur og ánægður með kynni mín við þau og virðing mín fyrir þeim vaxið er árinn líða og þau skipti sem ég kem heim á Nes er eins og að koma heim.

Hann hefur glímt við kransæðarstífu og krabbamein en staðið það allt af sér sem annað og ótrauður haldið sínu striki,með heiðaleika og sjálfstæðri hugsun hefur hann markað sér bás í lífinu og þrotlausri vinnu trygg að afkomendur hans búi áfram á jörðinni.

Með trygglyndi og vináttu er hann hjartfólgin öllum þeim sem kynnast honum og eru menn ríkir á eftir,honum eru ekki tamar háværar yfirlýsingar,en þegar hann talar þá hlusta menn og taka mark á og hafa gaman af að spjalla um allt milli himins og jarðar við hann því hann er víðlesin og fróður og fátt honum óviðkomandi og fáir honum fróðari um sögu sveitarinnar hans í gegnum tíðina.  

Siggi dvelur núna á Kumbaravogi eftir heilablóðfall og ævidegi farið að halla,en þessi aldna kempa situr í hjólastólnum með sömu reisn og hann hefur alltaf lifað,hugurinn heill þó skrokkurinn sé veikur og lúinn af þrotlausri vinnu alla ævi,en virðing hans og sjálfstæði óskert og tryggur vinur vina sinna,en hver sá sem hefur getað kallað hann vin sinn er ríkur og það ríkidæmi endist ævina út.

Svo til þín Siggi,Megir þú lifa lengi enn hress og ern og hafðu þökk mína fyrir vináttu þína og hlýju sem hefur gert mig ríkann frá barnsaldri og njóttu ellinar sem best. 

                                                       

 Siggi að flá sel eftir veiðar úti í Höfða,svona man ég eftir Sigga og þessi mynd af honum og aðrar sem ég á halda á lofti minningu um góða tíma hjá góðu fólki.

Hafðu kæra þökk fyrir allt félagi og lifðu heill.